هرچیزی که باید درباره کاخ آپادانا شیراز بدانید - وبلاگ شن

به گزارش وبلاگ شن، کاخ آپادانا یا کاخ بار داریوش و خشایارشا قدیمی ترین و به تعبیری باشکوه ترین بنای تخت جمشید، یکی از کاخ های اندرونی این یادگار باستانی است. ساختن این کاخ به دستور داریوش در حدود سال 515 پ.م. شروع شده و 30 سال به طول انجامیده است. این کاخ که 3660 متر مربع مساحت دارد، مشتمل است بر یک تالار چهارگوش مرکزی با 36 ستون ، سه ایوان در جهت های شمال، شرق و غرب (هر یک با 12 ستون)، چهار برج در چهار گوشه بیرونی تالار و یک رشته اتاق نگهبانی که در جنوب آن قرار دارند. بنای کاخ آپادانا به دست داریوش بزرگ شروع و در زمان خشایارشا تکمیل شد. سطح این کاخ حدود 3 متر از کف حیاط آپادانا و کف دروازه همه کشورها بلندتر ساخته شده است . هر ضلع کاخ آپادانا 60 . 5 متر است.درهای ورودی چوبی دو لنگه با روکشی از فلزات گران قیمت و دیوارها با آجر رنگی تزیین شده بودند .

گرد آمدن مهمانان بزرگ ترین امپراتوری دنیا احتیاج به تالار پذیرایی بزرگ و مجللی داشت و به همین خاطر داریوش کاخ آپادانا را بنا نهاد. آپادانا از نظر هنری ، تاریخی، سیاسی و معماری بزرگ ترین کاخ تخت جمشید است و نخستین بنای ایرانی است که سنگ بنا دارد. کرپتر، دستیار پرو فسور هرستفلد در حفاری های تخت جمشید به این سنگ بنا دست یافت . در برج های شمال شرقی و جنوب شرقی سنگ بنای آپادانا به صورت لوح های زرین و سیمین کشف شد . این لوح ها در جعبه ای جا سازی شده بودند. داریوش در این لوح ها به مرزهای کشورش و همر اهیاهورا مزدااشاره نموده است.

ستون ها و سرستون های آپادانا

از 72 ستونی که روزی سقف آپادانا و ایوان هایش را برپا می داشته اند، امروز تنها 14 عدد پابرجا است که یکی از آن ها (در شمال شرقی ایوان شرق) بازسازی شده است، اما بر پایه روایات سیاحان اروپایی و تصاویر کشیده شده از تخت جمشید می دانیم که در سال 1619 میلادی هنوز 20 ستون برپا بوده و این تعداد در سال های 1627 به 19، در 1677 به 18، در 1694 به 17، در 1787 به 15 و در سال 1841م. به 13 عدد کاهش یافته که از آن تاریخ به بعد دیگر ستونی فرونیفتاده است.

در هر یک از سه ایوان 12 ستون سنگی در دو ردیف سقف را نگه می داشته است. وزن تقریبی هر ستون 85 تن و ارتفاع آن ها در حدود 20 متر بوده است. در ایوان شرقی هر سر ستون صورت دو شیر افسانه ای به هم پیوسته دارد و سر ستون های ایوان غربی شکل ساده سر گاو دارند . روی سر ستون ها تیرک های بزرگ چوبی از چوب سدر قرار داشت و روی آن ها نیز چوب های دیگری عمود بر آن ها قرار می گرفت تا سقف را پوشش دهند. سرستون های تالار اصلی به شکل سر گاو بوده و ستون ها 48 شیار داشتند. ستون ها با رنگ های تند رنگ آمیزی شده بودند. چشم، زبان و بینی گاوها قرمز بود . در سنگ نگاره ها سم حیوانات از طلا و ریش و موی سر آن ها از سنگ لاجورد بوده است.

تالار مرکزی آپادانا

بزرگی تالار مرکزی آپادانا آن میزان بوده که گنجایش پذیرایی از هزاران میهمان را داشته باشد. ستون های تالار مرکزی آپادانا در بلندا و طرح آن درست مانند ستون های ایوان شمالی است؛ یعنی هر ستون مرکب از سرستون گاو دوسر و گل و بوته زیر آن و ساقه استوانه ایی شیاردار است و فقط شکل زیر ستون آن ها با هم فرق دارد. به بیان دیگر به جای اینکه زنگوله ایی باشد، متشکل از دو قطعه سنگ مکعبی شکل است که سنگ کوچک تر برفراز سنگ بزرگ تر (جمعا به ارتفاع 155 سانتی متر) پایدار بوده و خود زیر شالی چرخ مانند نصب شده است . سقف وسیع و سنگین تالار روی الوارهای سنگین از چوب سدر یا سرو پایدار بوده و برای آنکه باران بام را خراب نکند، درون دیوارهای خشتی راه آبهای قائم با آجر و ملاط قیر ساخته اند که آب باران را به مجاری زیرزمینی، که از زیر آپادانا می گذشته، می رسانیده است . دیوارهای تالار مرکزی آپادانا همه به پهنای 32.5 متر و از خشت خام بوده است . خشت ها را به میزان 33 در 33 و با ضخامت 13 سانتی متر ساخته و با ملاط گل و آهک به هم چسبانده اند. روی دیوارها لایه ایی از گل و گچ به پهنای 5 سانتی متر و روی آن را با لایه ایی از گچ سبز خاکستری رنگ پوشانده اند.

رنگ دیوارهای کاخ ها در همه جا چنین بوده و در همه قسمت های آپادانا کف را با ملاط گچ و گل به ضخامت 3 تا 5 سانتی متر اندوده و روی آن را با فرشی از گچ سبز خاکستری پوشانده بوده اند که آثاری از آن به دست آمده است . دو درگاه قرینه، تالار مرکزی آپادانا به ایوان های غربی و شرقی پیوند می داده است و دیوارهای این قسمت از خشت و آجر بوده است. کف درگاه های دوگانه دیوار شمالی، ورودی های اصلی کاخ بوده و قسمتی از دیوارهایش از سنگ بوده است . درها را که در حدود 15 متر بلندی داشته، به احتمال زیاد به صورت دو لنگه و مجهز به درهای کوچک تر می ساخته اند. جنس آن ها احتمالا از چوب سرو یا سدر بوده و روی شان را روکشی از زر می پوشانده است .

پلکان های آپادانا

پلکان های آپادانا شاهکار هنری - تاریخی تخت جمشید است. به دلیل مرتفع بودن تالار اصلی، دو پلکان بزرگ شرقی و شمالی از کف صفه وارد ایوان های آپادانا می شد . روی حجاری های این پلکان ها افراد کشورهای تحت حمایت هخامنشیان در حال آوردن هدیه برای شاه صف کشیده اند . 811 سنگ نگاره انسان و بی شمار سنگ نگاره های دیگر روی آن ها حک شده است . پلکان شرقی چون در زیر خاک قرار داشته نسبت به پلکان شمالی بسیار سالم تر است. سنگ نگاره های نمایندگان 23 ساتراپی یکی از شاهکاهای هنری ایران است.

در دو طرف چهار پلکان شرقی 229 سرباز مسلح به نیزه، کمان و ترکش پارسی صف کشیده اند . هیئت های نمایندگی 23 کشور برای دادن پیشکش به شاه صف بسته اند و هر هیئت 3 تا 9 نفره را یک افسر مادی یا پارسی هدایت می نماید. از ویژگی های سنگ نگاره تخت جمشید آزادگی افراد در تصاویر است. در مقایسه با سنگ نگاره های مشابه آشوری که مملو از جنگ و خونریزی است، تخت جمشید پیغام صلح و دوستی دارد.

پلکان رو به شمال نقش هایی از فرماندهان عالی رتبه نظامی [مادی] و پارسی با گل های نیلوفر آبی در دست حجاری شده است . در جلوی فرماندهان نظامی افراد گارد جاویدان در حال ادای احترام دیده می شوند. در ردیف فوقانی همین دیواره، نقش افرادی دیده می گردد که هدایایی به همراه دارند و به کاخ نزدیک می شوند.

اهمیت هنر در دوران هخامنشیان

نکته ای جالب در مورد آثار تخت جمشید، به ویژه آپادانا و خزانه، امضای گروه های مختلف هنری است که ساخت قسمتی از بناها را بر عهده داشته اند . وجود این امضاها نشان از علاقه هخامنشیان به هنر و هنرمند دارد. ضمناً بر طبق لوح های خوانده شده از آن موقع، تعیین است که آن ها حقوق دریافت می کردند و این امضاها شاید حکم فهرست حقوق آن ها را داشته است.

کتیبه های زرین و سیمین کاخ آپادانا

ساختمان این کاخ کار از دید داریوش بزرگ کاری سترگ و ماندنی بود و به همبن سبب او فرمان داد تا نام و نشان خود و ایران (ایرانشهر) را بر چهار خشت زرین و چهار خشت سیمین هر یک به طول و عرض 33 سانتی متر و پهنای 15 میلی متر به سه زبان و خط پارسی باستان، بابلی و ایلامی نقر کردند. چهار جعبه سنگی، هر کدام 45 سانتی متر طول و عرض و 15 سانتی متر بلندی، ساختند و در هر جعبه، یک لوح رزین و یک لوح سیمین به همراه چند سکه از نوع سکه های ایونیه و لودیه و یونان که در آن روزگار رواج داشت (در 515 پیش از میلاد، هنوز سکه های داریوش، موسم به داریک ، دریک یا داریوشی ضرب نشده بود) قرار دادند و در چهار گوشه تالار مرکزی آپادانا، زیر پی دیوار آپادانا، با تخته سنگ هایی سنگین مدفون ساختند. دو تا از این جعبه ها و گنجینه هایشان را در طول روزگار به تاراج برده اند و جای خالی یکی از آن ها در گوشه شمال غربی آپادانا در دل سنگ کوه آشکار مانده است. فردریک کرفتر در سال 1313 هجری شمسی به آنالیز این جای خالی پرداخت و نتیجه گرفت که باید در سه گوشه آن نیز نمونه آن یافت گردد. پس از حفاری گوشه ها و در گوشه شمال شرقی و جنوب شرقی جعبه ها و گنجینه درون آن ها را یافتند و به تهران فرستادند. اکنون یک جفت از لوحه ها در موزه ملی ایران نگهداری می گردد. روی هر یک از این چهار لوحه، متنی به سه زبان فاسی باستان ( 10 سطر)، ایلامی ( 7 سطر) و بابلی ( 8 سطر) به خط میخی کنده اند. متن همه کتیبه های دوازده گانه ، یکسان و ترجمه آن چنین است:

داریوش شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورها، پسر ویشتاسپه از تخمه هخامنشی. داریوش شاه گوید: این است کشوری که من دارم. از جایگاه سکاهایی که آن سوی سغد تا برسد به حبشه، از هندوستان تا برسد به لودیه ، آن را اهورامزدا، مهست خدایان، به من بخشیده است. اهورانزدا مرا و این خاندان شاهیم را بپایاد !